De Céphée, de laatste Waal of Walenbak, mag niet verdwijnen

DE RYCB HEEFT EEN WARM HART VOOR WATERERFGOED, zeker als het een link legt met Antwerpen. De Céphée is een zeer uitzonderlijk houten binnenschip dat onze geschiedenis schreef. Er zijn nog maar enkele dagen om bezwaar in te dienen tegen het opheffen als erkend monument.

Talloze scheepstypes vormen zowel de rode als de witte bloedlichaampjes die de welvaart naar Antwerpen deed stromen. Het binnenschiptype Walenbak/ Walenschip of –oh ironie- Péniche Flamande, vertoont een enorme balkvormige romp die precies in de toenmalige sluizen paste. Er werd 300 ton vracht in vervoerd, doorgaans tussen de Borinage en Antwerpen. Ze had geen motor, wel een zeer summier (gehuurd) zeiltuig en een schamel onderkomen voor de bemanning. Die hing geregeld in het span voorover om de kolos met het ‘trekzeel’ over de kanalen te jagen.

Er moeten naar verluidt meer dan 300 van deze schepen gevaren hebben, eerst in hout, later in ijzer. De laatste ging uit de vaart in de jaren 30. De Céphée is dus de laatste van deze miskende generatie van kenmerkende schepen die mee Antwerpen groot hebben gemaakt.

Van vrachtvaarder naar binnenvaartmonument

Bezielers van het Rijn- En Binnenvaartmuseum ontdekten dit exemplaar in Noord-Frankrijk en brachten het naar Antwerpen in 1979. Drie jaar later kochten de Vrienden van het Nationaal Scheepvaartmuseum het over om het te kunnen integreren in de collectie van historisch waardevolle schepen van het museum. Stad Antwerpen aanvaarde deze gift. De Vrienden sprongen financieel bij om de Céphée met de reuzen vlotkraan uit het water te halen om het onder de loodsen naast Het Steen op een betonnen sokkel te plaatsen.

Onder ministerieel besluit van 3 maart 1994 was de Céphée het tweede schip, na de Mercator, dat officieel beschermd werd.

Dat het schip niet in optimale omstandigheden onder de hangars verbleef, is genoegzaam bekend.

Het vergeten scheepsgeheugen

Sinds het opgaan van het Scheepvaartmuseum in het Museum aan de Stroom (MAS) en de herstructurering van zowel de collectie als de infrastructuur, is het zg. buitenmuseum onder de afdaken aan de Schelde ontmanteld. Het nautische erfgoed werd grotendeels ondergebracht op de Droogdokken site of naar andere locaties vervoerd. Door de dijkverhoging (Sigmaplan) aan de Scheldkaaien moest alles weg. Alleen het schip “Céphée” staat er voorlopig nog, maar moet dringend verplaatst worden omwille van de geplande werken.

Stad Antwerpen verzocht Matthias Diependaele, de bevoegde Minister van het Vlaams Gewest voor Onroerend Erfgoed om het statuut van beschermd monument aan het schip te ontnemen. Het verzoek wijst ook op de slechte staat van het schip, waardoor verplaatsing in het gedrang komt.  

Te waardevol om te verdwijnen

De Vlaamse Commissie voor Onroerend Erfgoed (VCOE) adviseerde in haar (niet bindend) advies aan de minister de status van beschermd monument te behouden. De VCOE wijst op de uitzonderlijke en unieke erfgoedwaarde van het schip.

Bij ministerieel besluit van 2 september 2021 (BS 26.10.2021) werd evenwel de bescherming voorlopig opgeheven. Bij deze procedure hoort een Openbaar Onderzoek waartegen men bezwaar kan aantekenen.

De Vrienden van het nationaal Scheepvaartmuseum lieten specialisten een eerste onderzoek uitvoeren. Zij oordeelden dat het schip – mits aangepaste draagconstructie – weldegelijk is te transporteren en gezien haar historische erfgoed- en nautische waarde voor restauratie in aanmerking komt.

Bezwaren

Het is van kapitaal belang dat het statuut van BESCHERMD MONUMENT behouden blijft. De bezielers van de Céphée, waaronder de vrienden van het National Scheepvaartmuseum, roepen iedereen die belang hecht aan ons nautische geheugen en dito erfgoed BEZWAAR aan te tekenen, in eigen naam of in naam van de vereniging die u vertegenwoordigt.

Dit bezwaar dient te gebeuren uiterlijk voor 9 januari 2022

KLIK HIER voor voorbeeld bezwaarschrift

Schriftelijk: aan het adres Dienst Monumentenzorg Stad Antwerpen, Grote Markt 1, 2000 Antwerpen

Per e-mail: monumentenzorg@antwerpen.be

Meer info: Monumentenzorg Antwerpen: https://www.antwerpen.be/nl/overzicht/openbare-onderzoeken/monumentenzorg/openbaar-onderzoek-opheffing-beschermd-monument-walenschip-cephee