Dr. Paul Van den Heuvel: ruimte voor initiatief en vertrouwen maken de beste zeezeilers

Soms is een motorbootovertochtje op de Maas bij Dinant genoeg om je leven lang door water gefascineerd te blijven. RYCB-lid dr. Paul Van den Heuvel komt niet uit een zeilersgezin. Hij maakte zijn eigen weg van eenheidsklassezeiler naar gedreven zeezeiler. “De sfeer aan boord is cruciaal om de fakkel door te geven aan jongere zeilers.” Vindt de voorzitter van de Sail Training Association Belgium. En dat doet hij zo.

Van de Maas naar het Veerse meer

Paul was zeer jong toen hij de sensatie van water ontdekte. Na zijn levendige herinnering aan de Maastocht, is er die van een kanotocht op de Ourthe. Paul wou meer. De ouders stuurde hem naar een vakantiekamp van Aides aux Enfants du Pays, (AEP) dat in de jaren vijftig oorlogsslachtoffers toffe, actieve vakanties bood. Op zijn dertiende tot zijn zestiende volgt Paul de zeilkampen van het BLOSO-Nieuwpoort. Heerlijk met Caravelles de zee op. Ondertussen wordt een Snipe aangekocht, niet de eenheidsklasse, maar een look alike sportboot. Die niet op het Galgenweel mag. Dus maar uitwijken naar het Veerse Meer. Later wordt die vervangen door een 470, waarmee de trimdetails en fysieke uitdagingen van het zeilen worden ingepeperd.

“Met die boot deed ik de voorliefde voor zeilen op open zee op,” vertelt Paul.” “We lieten hem in Bath te water en zijn er in etappes helemaal mee naar Duinkerke gezeild. Iedere avond sleurden we de boot op het strand en kampeerden in de duinen. Geweldig. Tot er een storm de terugreis belemmerde. Na lang wachten besloten we dan toch terug te zeilen. De vakantietijd was op. In hectische omstandigheden gijpten we de havengeul van Nieuwpoort binnen. De mensen uit de -toen nog bemande- semafoor bij het westerstaketsel waren razend om onze roekeloosheid.”

Zeil-K-lub

Paul gaat studeren in Leuven en richt prompt met medestudenten een zeilclub op: de UZKL. BLOSO steunt dit initiatief: voor iedere boot die KUL  aanschaft, geeft BLOSO er een bovenop. De club start onder een gunstig gesternte. Maar het vraagt veel tijd. Te veel tijd. Paul geeft, onder licht advies van vader Gerard, het bestuur uit handen en verkast naar de U-Gent. Hij vindt een interessante mix van studeren en sport, maar ontwijkt competitie. Na Gent, gaat hij in Utrecht verder specialiseren waar ook zijn gezin groeit. “We woonden in het huurhuisje van dominee De Haan, die daar op pensioen is gegaan. Niet toevallig heette het huisje Op Stok: de haan…. ging op stok.”

“Terug in België, kochten we een standaard Poker, een niet zo erg elegante, maar wel comfortabele boot. Ik heb daar heel wat aan vertimmerd om de jongste kinderen voldoende slaapruimte te geven” glimlacht hij. Zijn ogen blinken als hij zich de momenten herinnert dat ze de jeugd in een tent aan de wal te slapen legden. Na tien jaar verruilde het gezin Van den Heuvel de Poker met een Spirit 36. Net als de voorgaande boot zou die ‘Op Stok’ gaan heten.

Tall Ships op vraag van de kinderen

Paul vindt de Op Stok II de meest uitdagende van zijn boten. Helmstok, sportief zeilen. Cécile, de oudste dochter zeilt ondertussen de Tall Ships Races als bemanning mee op de T/S Rupel. Zoon Nikolaas -Klaas voor de intimi- is al even erg gebeten door de zeezeilmicrobe. “Pa: waarom doe je zelf niet mee aan de Tall Ships Races?”

Het antwoord komt gauw: akkoord: als jullie de eerste helft zeilen. De organisatie laat schepen toe van 9,14 m waterlijnlengte. De SP36 meet 9,20 m. op het water. Gelukkig. Paul duikt de voorschriften in en focust zich op de veiligheidsuitrusting. Hij ziet het als een belangrijke investering. Later zal het schip hier nog de safety-award van Sail Training International voor krijgen, een voorbeeld voor vele andere schepen.

In 2006 start de Op Stok II met een heel jonge crew in de race naar Lissabon. Paul neemt het roer over voor de terugtocht, deze keer vanuit A Coruña. Het reisverhaal van de Op Stok II schiet in dit traject over de golf van Biskaje de legende in. In het zware weer valt de Spirit van een hoge golf: de bemanning aan de hoge kant wordt in het slingerzeil van zijn kooi gekatapulteerd. De bevestiging aan het plafond schiet los en sleurt de volledige plafondbetimmering naar beneden.  Op Stok II zal de race afmaken met de opgevouwen bekleding in een hoekje en de bemanning slapend op de vloer.

Die reis gaat er ook een fok overboord. Gebroken val? Natuurlijk s’ nachts. All hens aan dek en twee uur sleuren om het zeil te bergen dat voortaan een abstracte tekening met anti fouling vertoont.

De hoeken van de wereld

Paul Van den Heuvel maakt in de daaropvolgende jaren verder zeereizen. De Op Stok II wordt ingeruild voor de III, een Hallberg Rassey 46′ die langere tochten mogelijk maakt. De Kanaal Eilanden, de Azoren. Noorwegen, Schotland…  En het jaar dat er zogenaamd wat minder mijlen in het logboek van Op Stok komen, zeilt hij  in 2018  met een andere boot mee naar de Noordpool.

“Het zijn mijn kinderen en mijn omgeving die me warm gemaakt hebben voor het Tall Ships concept,” geeft Paul toe. “Je moet er tijd voor maken, maar de compensatie zit in het al jaren beproefde programma van de race en cruise in company, het onthaal in de havens en het enthousiasme van de bemanningen. Ik vind sfeer aan boord van het grootste belang. Dat bereiken we door iedereen zijn eigen verantwoordelijkheid te laten nemen. We maken afspraken op voorhand. Koersen en opties nemen we samen door, maar als het op sturen, trimmen of koken aankomt laat ik iedereen altijd doen, en corrigeer ik daar waar nodig.”
Initiatief wordt aangemoedigd. En dat werkt uitstekend. Vertrouwen is een interactie. Tussen haakjes, op die manier is Pauls’ zoon Klaas en zijn neef Adriaan de wereld rondgezeild met een oude, aluminium 50 voets Admirals Cupper.

Blijven inspireren

De jongste jaren is Paul echt op stok (dus met pensioen) en neemt het zeilen een nieuwe wending. “We waren vorig jaar ingeschreven voor de Tall Ships van The Baltic, maar tijdens de race werd alles afgeblazen wegens Covid. De havens hadden grote inspanningen gedaan en nodigden de overblijvende deelnemers alsnog uit, deze leer onder de noemer van ‘All Ships Races’. Het onthaal was overweldigend en er was te veel van alles in Tallin, Klaipeda, Szczecin omdat natuurlijk de helft van de deelnemende schepen had afgehaakt. De vier trainees bij ons aan boord waren meer dan enthousiast en bovenal voortreffelijke geëngageerd in het leerproces van zeezeilen. Dit jaar gaan ze opnieuw mee op grotere schepen. Een van hen is intussen zeilmonitrice geworden. “
En als je tussen de lijnen van Pauls relaas luistert, ontdek je de vele aspecten die hij doorgeeft die je zou kunnen samenvatten als de liefde voor de zee en de passie voor het zeemanschap. Zowel Cécile als Klaas werken intussen full time bij kleppers als De Nul of Deme als professionele zeelui voor de aanleg van windmolenparken of kabelleggers.

Oudere bemanningen zoals de eerste fokkematen en medestudenten van weleer varen nog steeds mee. Vrienden of familieleden die zware klappen in het familieleven tegenkwamen, varen mee om een tweede adem te vinden.

Paul Van den Heuvel rondt af: dit verhaal gaat over het doorgeven van kennis. Hieraan mag best worden toegevoegd: over het inspireren van zowel jonge als wat oudere mensen om van het leven op het water en met de elementen een zichzelf vernieuwede passie te maken.

Paul Van den Heuvel hijst voor de Tall Ships Races 2022 -die ook Antwerpen aanlopen- de RYCB-wimpel in top. De sail training traditie van deze club verder.   

Sail Training Association Belgium (STAB-vzw) heeft zijn maatschappelijke zetel bij RYCB.
Website: www.we-sail.com
Je kan Paul Van den Heuvel bereiken via pvdh@we-sail.com

Lees hier meer over de STAB en deelnemen met jouw jacht aan de tall Ships Races

Tekst: Pit De Jonge | Foto’s: Pit De Jonge + archief Paul Van den Heuvel  |