Rien Elisabeth, notarisboot

De elegante Rien Elisabeth is notoire boot met een indrukwekkende geschiedenis. Wat is die notarisboot die dit jaar op de RYCB-lidkaarten staat?

De Rien Elisabeth doet mensen omkijken die langs de Antwerpse dokken flaneren. Het fonkelende scheepje met een originele opbouw zoeft door het historische decor alsof het hier al jaren vertrouwd is. Deze authentieke notarisboot straalt in alles de grandeur van de roerige jaren twintig uit. Het is intussen een varend onderdeel van de Antwerpse schatkamer vol watererfgoed.

De salonboot, varende traditie

Cornelis Stofberg richt een scheepswerf op in 1786 in Nederland. In het Scheepvaartmuseum van Amsterdam vinden we heel wat documenten terug van de werf en de schepen die daar van stapel liepen. 235 jaar en zeven generaties later is scheeps- en jachtbouw nog altijd in de familie. De werf verhuisde intussen naar Enkhuizen en wordt geleid door de broers Pim en Jan-Willem Stofberg. Zij restaureren vandaag vele stalen en ijzeren schepen die hun vader en grootvaders bouwden.

Tot bij de opkomst van de stoommachine waren pleziervaartuigen, de “yaghten” die later jachten werden genoemd, zeilschepen. Stoommachines kwamen sporadisch voor op grotere plezierschepen. Vanaf 1900, bij de intrede van de verbrandingsmotor, werd het mogelijk echte motorjachten te bouwen.

Mensen vonden het rondvaren toen al plezierig. Dat maakte de salonboten die zelfs maaltijden aan boord konden serveren populair.  Ze boden plaats aan 20 tot 100 personen.  De opbouw was vergelijkbaar met een statige uitbouw van een villa: veel glas voor een onbelemmerd uitzicht rondom, met beschutting tegen regen en wind.
De geveegde romp vertoonde een scherpe, steile boeg en een overhangend hek zoals bij een sleepboot, een kanohek (ook hennegat genaamd) of een vlakke spiegel, afhankelijk van de smaak van de reder. Als het salon maar mooi, comfortabel en uitnodigend is.
We leven in de swingende Charlestontijd van glanzend koper, fonkelend verniste exotische houtsoorten en pluchen zetels.

De notarisboot: varend verkoopskantoor

De notabelen lieten in die tijd kleinere privé-jachtjes bouwen in dezelfde vorm en proporties maar voor minder passagiers. In de regio Amsterdam werden dergelijke bootjes ook gebruikt door de zakenlui. Zelfs toen al ging verkeer over het water sneller. Bovendien kon men in de privacy van de salon discreet onderhandelen.

Wanneer de wetgeving op de verkoop van vastgoed bepaalde dat de registratierechten dalen indien de akte op het water werd ondertekend, was dat voor de notarissen het signaal om een eigen kantoorbootje in de vaart te brengen. Het begin van de notarisboot rage.

De ingehuurde schipper maneuvreert de boot van achter zijn stuurpost, vlak achter de voorplecht. De stuurcabine kon worden afgesloten zodat de notaris met zijn klanten in een privéruimte de aan- of verkoop ongestoord kon regelen. Bij mooi weer genieten de passagiers in de uitnodigende open kuip achteraan van de vaart. Ver van de schipper en zijn eventuele maat.

Rien Elisabeth: met liefde gerestaureerd

De Rien Elisabeth is één van de mooiste notarisbootjes die nog in de vaart zijn.  Het scheepje werd in 1918 gebouwd Dirk Stofberg in Mijdrecht door de  grootvader van Pim en Jan-Willem. Het heeft steeds in de regio Amsterdam gevaren als notarisbootje.

Wie de eerste eigenaars waren, is niet bekend.  Het scheepje geraakte geleidelijk in verval en werd later gebruikt als werkschip.  Eind vorige eeuw werd het in een erbarmelijke staat ‘ontdekt’ op een schroothoop door een Nederlands bootliefhebber. Zijn naam was Rien(us) en zijn echtgenote heette Elisabeth, vandaar de naam “Rien-Elisabeth”.

De volledig geklonken ijzeren romp was wel grotendeels intact maar in slechte staat. De houten schotten waren deels uitgebroken en het dak was verwijderd.  Door de vorm van het schip en het bronzen beslag was het duidelijk dat het een ‘echte Stofberg’ was. Rien nam contact met Pim Stofberg en liet het schip volledig restaureren op de werf Stofberg, nu in Enkhuizen. Kosten nog moeite werden gespaard.

Parel op de kroon van de haven

Er werd een moderne motor in geplaatst, de oude stuurstand en oude schotten in teak werden gerestaureerd en opnieuw geplaatst.  De ramen kregen facet geslepen veiligheidsglas.  Het marmeren tablet in de keuken werd vernieuwd, enz. 
Het scheepje kreeg zijn grandeur terug en ging rond 2001 opnieuw varen.  Het is opgenomen in de Vereniging van Booteigenaren Oude Glorie (VBOG) , een afdeling van Register Varend Erfgoed Nederland. (RVEN)

Rien werd echter ziek en overleed.  Het scheepje lag dan een kleine 10 jaar in een loods. Als een Nederlandse stichting het 2012 kocht wou het er rondvaarten met kleine groepen in Amsterdam mee maken.  Maar dat viel tegen, twee jaar laten lag de notarisboot weer te koop.

Dirk Vael, de huidige eigenaar, vond het een ideaal schip om als eerste kleinschalige rondvaarten te maken in de oude Antwerpse dokken.  De hoogte van 1,83 m. is namelijk laag genoeg om onder de Nassau-, Londen- en Mexicobruggen van het Eilandje door te kunnen. In het salon blijven de gasten gewoon rechtop staan.  

De Rien Elisabeth kreeg in de herfst 2016 Antwerpen als thuishaven. Na kleine aanpassingen om te voldoen aan de Belgische veiligheidsvoorschriften kreeg het schip een goedkeuring. Daarna werd verleende Stad Antwerpen de vergunning voor kleinschalige rondvaarten in de oude dokken. Die zomer genoten vooral vrienden van Dirk van de eerste rondvaartjes. Vanaf mei 2017 startte de Rien Elisabeth met volwaardige rondvaartprogramma’s.

Lees meer over de Rien Elisabeth

Dirk Vael