Zuid aanhouden tot het ijs de route blokkeert

André Gumuchdjian zeilt met familie op de Asana naar Antarctica

12 tot 28 januari 2022

Mannen van de wereld. Ze schijven boeken, of ze runnen zaken of ze planten bomen of ze zeilen rond de wereld. André Gumuchdjian vervangt de ‘of’ tussen iedere missie door ‘en’. In het kielzog van zijn vader -en dat van Adrien de Gerlache- zeilt hij in 2011 naar Antarctica. Omdat het daar is, zegt André als we het over dit omwegje naar het diepe zuiden hebben. Hoewel hij Patagonië stukken spectaculairder vindt, gaat hij toch terug.
Indrukken van een indrukwekkende zeiltocht.

Met de Pamira Ben zou André Gumuchdjian rond de wereld zeilen, maar in Azië werd de boot verkocht door allerhande omstandigheden. Dus zou hij met de Asana opnieuw beginnen. Eerst naar de overkant van de Atlantische oceaan, naar Argentinië waar familie woont.  Dan volgen dramatische berichten elkaar snel op.

Uit voorzorg voor het snel circulerende maar onbekende Corona-virus gaat de wereld in maart 2020 op slot.

Even een omwegje maken

Ondertussen bereidt André de nieuwe expeditie voor. Omdat België mee aan de basis ligt van het Verdrag inzake Antarctica en in de Commission for the Conservation of Antarctic Marine Living Resources zetelt, kan de Belgische FOD volksgezondheid, veiligheid van de voedselketen en leefmilieu toestemming verlenen om het onbewoonde continent te bezoeken. André vult de 16 pagina’s lange aanvraag in en volgt het ritme van de administratie tot de toestemming eindelijk komt.

Van zodra de lock down teugels gevierd worden, gaat André met zijn dochters Tatiana (34), Larissa (31), en nicht Cristian Tahta (56) terug naar Argentinië waar de Swan was opgelegd. Tomas Silveyra had voor haar gezorgd. Andrés’ ervaren zeilvriend Luis Gimenez (63) maakt zich samen met de anderen klaar voor een heel nieuwe uitdaging. Antarctica. “Because it’s there” antwoordt André als we erom vragen. De legendarische woorden van Sir Edmund Percival Hillary, de eerste man op de Everest. “Ik wou rond de wereld en vanuit Argentinië heb je maar twee opties. Ofwel onder het Hoog van St.-Helena door zeilen naar Kaapstad. Ofwel rond Kaap Hoorn. Dan is Antarctica, met name het Belgica gebied, relatief dichtbij. De derde optie: via het Panamakanaal kwam niet eens in vraag.” 

Poolzwemmen

Na drie dagen passeert de Asana Smith Island, de sentinel van Antarctica in de late namiddag van zaterdag 15 januari. De volgende ochtend komen de eilanden Luik en Brabant in zicht en gaat het door de de Gerlachestraat  om bij het schiereiland te komen. “We varen onder motor Charlotte Bay in. Het was prachtig weer, de wind was helemaal gaan liggen en er scheen een felle zon. Charlotte Bay staat erom bekend dat het in de zomer veel walvissen herbergt. We zagen er echter geen in de baai. Er liggen wel twee schepen: een cruiseschip van de Boreal rederij en een privé jacht. “

De Asana slalomt tussen de ijsschotsen. s’ Middags gaat de motor af en drijven ze in het midden van een uitzonderlijk decor. De dochters willen gaan zwemmen. Ze houden het een minuut uit. André gaat ook het water in. “Na een paar seconde welde een enorme gloed in mij op. Maar na een minuut kom ik er toch gauw uit. Onderkoeling, nee: dank u.”

Op weg naar de ankerplaats bij Enterprise Island dobbert de Asana nog even bij twee rustende walvissen.

Het weer zit tegen

In een kleine baai meren ze aan tegen een Frans zeiljacht. Dat ligt tegen een half gezonken walvisvaarder aan. Met de dinghy gaat de bemanning aan wal. Philippe Rogge, broer van wijlen Jacques Rogge, adviseert de crew om te verkassen. Er komt harde wind uit het zuidoosten aan. Om negen uur gaan de trossen los en stuurt de Asana richting Port Lockroy op Goudier Island, 35 zeemijl zuidelijker.

Onderweg gaat het harder waaien. “We zeilen aan de wind tussen de ijsbergen door en volgen de de Gerlache straat. Aan stuurboord doemt Anvers Island op. De lucht betrekt, er komt lichte regen en dan natte sneeuw. Op de meter staat er 23 knopen schijnbare wind. In de vooravond kunnen we ankeren bij de natuurlijke haven, in een baai van Wienke Island.” Adrien de Gerlache gaf dit eiland in 1898 de naam van de Noorse zeeman Carl August Wiencke die van boord van de Belgica was gespoeld.

Gesloten

Hoewel de wind nog aanwakkert gaat de bemanning aan wal. Ze worden begroet door een enorme kolonie aan Gentoo pinguïns. De volgende ochtend staat er 30 knopen wind. Bezoek aan de oude Engelse basis op Goudier Island, die door de Antarctic Heritage Foundation in haar authentieke 50-ies vintage staat wordt bewaard, is onmogelijk. Door de Corona situatie is er geen mens te bespeuren.

Deze A-basis is de oudste van zes die door de Britten is geïnstalleerd en wordt onderhouden om een grotere publieke betrokkenheid te genereren door het erfgoedbehoud, het vertellen van de Antarctica verhalen en effectieve belangenbehartiging van dit continent. Maar dus nu eventjes niet.

Muur van ijs

Aan boord van de Asana snort de kachel terwijl de crew op betere weersomstandigheden wacht. Pas op woensdag 19 januari valt de wind, maar blijft het grijs met dikke flarden mist. Over de radio wordt er een ijswaarschuwing uitgezonden: de Lemairestraat zou kunnen blokkeren. Niemand kan voorspellen voor hoe lang. En hoe intens. De Asana gooit los en stevent op zuid aan.

“Wanneer de mist een beetje optrekt, kunnen we de grandioze granieten muren van het Antarctische schiereiland zien voor de Lemaire kanaal. Maar nog voordat we bij de ingang van de Straat van Lemaire aankomen, is de doorgang inderdaad helemaal geblokkeerd door ijs. Het is onmogelijk om verder te gaan. We besluiten terug te keren en naar Paradise Bay te gaan. De Argentijnse basis, Almirante Brown, is gesloten. Het anker gaat iets verder naar het noorden over boord bij de Chileense basis Gabriel Gonzalez Videla. Het weer is niet goed met wat regen.”

Wachtzaal Melcior

Donderdag 20 januari. De bemanning gaat aan land voor een bezoek aan de basis. Ik blijf aan boord. Nadat de bemanning is teruggekeerd, gaan we naar het noorden richting de Melchior-eilanden. Dit is een uitgelezen plek waar boten wachten op het juiste weervenster om  Drake Passage over te gaan. Na verschillende pogingen om te ankeren liggen we aan de westkust van Eta veilig en rustig. De bemanning gaat onder gunstige weersomstandigheden zonder schipper van boord op verkenning. In de namiddag overleggen ze de opties. Zaterdag en zondag zal er een fikse storm passeren aan de noordkant van de Drakestraat. Daarop verkassen ze naar de smalle engte tussen de eilanden Eta en Gamma. De volgende ochtend ligt er sneeuw aan dek. De crew overloopt opnieuw de weercondities. De zware wind zal recht op kop komen. Ze zullen nog een dag wachten.

Snel tussen de stormen door

De depressies trekken geregeld als de wagons van een trein over het gebied. Dus als deze gepasseerd is, komt er enkele dagen later de volgende al aan. Als die van de zuidkant is uitgeraasd, zal er op woensdag, dichter bij Kaap Hoorn, passeren. De Asana moet het juiste tijdstip vinden tussen de oude en de komende. Het voordeel is wel dat deze Swan een hoger snelheidsgemiddelde kan halen dan de vele stalen jachten die hier op bezoek komen.

Zondag 23 februari, zeven uur, anker op, 15 à 16 knopen wind uit noordoost. Asana schuift door de golven met ingerold voorzeil. Tot een kleine zes uur later de voorstag breekt, vlak boven dek. De voorstagtrommel van meer dan 20 kilo beukt hard tegen de romp.

Buigen of breken

De puttingstang van het stag bleek nadien op dekhoogte te zijn afgebroken, wellicht door frequente torsie onder de zeildruk in combinatie met de beweging van het schip op de golven. German Frers, de ontwerper van deze Swan 60-06 is in Argentinië persoonlijk komen inspecteren hoe dit euvel is kunnen ontstaan.

De bemanning worstelt een uur lang om het losgeslagen stag met het wilde zeil onder bedwang te krijgen en de mast met vrije vallen te borgen. Die worden naar lieren geleid om alles op spanning te brengen. Gelukkig is er nog de kotterfok op een kotterstag. Als alles terug vaarklaar is om aan de wind te varen zijn ze zes uur verder. Bovendien was de koers bijna 180° verlegd, om de wind achterlijk te houden en de druk op het tuig naar voor. Maandag en dinsdag loopt het schip goed, maar in de ochtend van woensdag 26 januari gaan de poppen aan het dansen. Op amper 65 mijl voor de Hoorn klimt de windmeter naar pieken van 50 knopen.

Sturen op zes meter hoge golven gaat vanzelf, zegt André, maar de kleinere breken over dek. Rond 17 uur passeren ze Horn Island, op amper anderhalve mijl. Tenminste dat laat de plotter zien. Buiten is het dichte mist en regen. Maar in de luwte van het eiland wordt het kalmer. Aan de noordkant van Herschel Island gaat het anker overboord om in een uitzonderlijk zanderige bodem te bijten.

“27 januari. Na een goede nachtrust maken we ship shape. ’s Avonds is de wind licht genoeg en we verlaten onze ankerplaats richting Ushuaia. In de vroege ochtend meren we daar tegen de pier van de lokale jachtclub aan.”

Antarctica onder zeil: bedenkingen

Hoewel het altijd fascinerend is om naar het schiereiland Antarctica te gaan, was het weer niet zo mooi als in 2011. Tijdens ons verblijf van een week hadden we een volledige dag zon en geen wind op onze eerste dag en twee halve dagen mooi weer met een open hemel. Voor de rest was het ofwel erg winderig met regen en sneeuw of bewolkt en mistig. Het is een beetje zoals hier: je moet geluk hebben met het weer.

Door het ijs dat het Lemaire kanaal afsloot konden we niet zo ver zuid gaan als oorspronkelijk gepland. We hadden meer sites willen verkennen, maar uiteindelijk zijn het er minder geworden dan in de voorgaande reis.

We hebben veel minder wild life gespot. Geen orka’s bijvoorbeeld. Eén keer twee walvissen tussen Charlotte Bay en Enterprise Eiland. De Ezelspinguïns of de Gentoos lijken het prima te doen en lijken talrijker dan bij de voorgaande reis.

We ontmoetten wel zeiljachten, maar de cruiseschepen zijn talrijker geworden.

Voor wie ook naar Antarctica wil zeilen:

In de yachtingwereld circuleren (getekende) kaarten van Skip Novak die Antarctica erg grondig verkende. Officiële kaarten zijn vooral gemaakt in functie van de grote cruisevaart en slaan dus interessante ankerbaaien en meerplaatsen voor de yachting over.
Andre Gumudjian kon ook gebruik maken van de informatie die zijn vader, ook André, bij zijn eerdere reizen verzamelde.

Weerberichten kunnen via satelliet worden binnengehaald. Voor deze reis volgde Philippe Rogge de weerevolutie 24/7 op en adviseerde hij de bemanning. Er zijn ook lokale weerberichten verkrijgbaar bij de diverse stations op Antarctica.

Het is een reis die niet zonder gevaren is in wellicht het meest geïsoleerde gebied van de wereld en extreme omstandigheden. De keuze van de juiste bemanning is daarom van groot belang. Paniek is het meest dramatische wat de bemanning zou kunnen overkomen.

Een technische controle van het schip op zeewaardigheid en weerstand tegen extreme condities is absoluut noodzakelijk.

Aan boord van de Asana is gedurende de reis uitgebreid en lekker gegeten. In Argentinië zijn een zestigtal voorbereide schotels in de diepvries gestopt. Een zestigvoeter is daar voor uitgerust.

Bestemming Saint Tropez

André Gumuchdjian heeft de idee van een volledige circumnavigatie losgelaten. Vooral de ecologische voetafdruk van vliegreizen deed hem afzien van de etappestops in diverse havens. Hij refereert met veel overtuiging naar de Keeling curve die de CO2 uitstoot aantoont.

De Asana komt terug naar de Middellandse zee. André kan voor zijn zeilvakanties dan met de elektrische wagen daar naartoe rijden. Ondertussen zit hij als filantroop de ‘My Forrest Armenia’ organisatie voor. Die wil door 400 000 bomen te planten de uit het zuiden oprukkende verwoestijning in zijn geboorteland tegengaan.

Lees HIER het volledige reisverhaal van de Asana